Χριστούγεννα 1964 στην Κυδωνιά

Χριστούγεννα 1964 στην Κυδωνιά

Παραμονή Χριστουγέννων 1965 πήγαινα στην 3η δημοτικού , τα μισά παιδιά(αγόρια) του δημοτικού κάπου 6 άτομα ξεκινήσαμε πολύ πριν ξημερώσει να πούμε τα κάλαντα στα περίπου σαράντα νοικοκυριά του χωριού , οι άλλοι μισοί θα πήγαιναν να πούνε τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς . Έριχνε χιόνι που είχε ανέβει κάπου σαράντα πόντους και είχαν εξαφανιστεί τα στενά δρομάκια που ένωναν τα σοκάκια του χωριού . Ξεκινήσαμε  από τα σπίτια που ήταν στην κορυφή του χωριού και καταλήξαμε στα σπίτια που ήταν κάτω από τον Αη Νικόλα . Ευτυχώς μας γνώριζαν τα σκυλιά και δεν μας ορμούσαν αν. Σε κάθε σπίτι καθαρίζαμε τις γαλότσες μας από τα χιόνια στις σκούπες από έλατο που είχαν βάλει για αυτή τη δουλειά και μετά μπαίναμε στο εσωτερικό δωμάτιο που έκαιγε το τζάκι και  αρχίζαμε ..Καλήν ημέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας… συνήθως μας έδιναν τάληρα αλλά που και που που μας έδιναν και κανα εικοσάρικο ασημένιο αλλά και τρύπιες δεκάρες και εικοσάρες ...μας κερνούσαν γλυκά κουραμπιέδες ή μπακλαβάδες ή τηγανίτες  Συγκεντρώσαμε 110 δραχμές ..

Μετά τη μοιρασιά επέστρεψα σπίτι , είχε ξημερώσει για τα καλά και το χιόνι συνέχισε να πέφτει ..Πήρα 2 πλάκες και δυό πέτρες και την κλαδευτήρα και διασχίζοντας το χιόνι έφτασα κοντά στο ρέμμα που και εντόπισα μια μεγάλη φτελιά που στη βάση του κορμού της δεν υπήρχε χιόνι ..εκεί έστησα τη μία σκανταλιά και λιγο μακρύτερα έστησα τη δεύτερη κάτω από ένα κέδρο..έβαλα λίγο ψωμί καλαμποκίσιο για δόλωμα και απομακρύνθηκα ..σε λίγο που επέστρεψα βρήκα δυό κοτσύφια κάτω από τις πλάκες ..Η μέρα ήταν ιδανική για αγκίστρια αλλά δεν είχαμε ...περιμέναμε τον πατέρα να έρθει από το Μεσολόγγι και να μας φέρει για να μπορέσουμε να πιάσουμε αρκετά πουλιά ,τσίχλες, κοτσύφια  και κιργιαρίνες ..

Ο πατέρας πήγαινε στο Μεσολόγγι κάθε χρόνο τέτοια εποχή για να μαζέψει ελιές και να βγάλουμε το λάδι της χρονιάς .Συνήθως επέστρεφε λίγο πριν τα Χριστούγεννα μαζί με κάποια δοχεία λάδι που τα άφηνε στην Αρτοτίνα και ο ίδιος συνέχιζε με τα πόδια προς την Κυδωνιά ,φορτωμένος το σακούλι του με διάφορα δώρα πχ πορτοκάλια , καραμέλες , καφέ , ζάχαρη , άσπρο ψωμί ..Το μονοπάτι προς Κυδωνιά στενό και απόκρυμνο ..Κάποια μέρα θα πήγαινε με το γαιδούρι να μεταφέρει τα δοχεία με το ελαιόλαδο ..Εμείς παρακαλούσαμε τον Αη Βασίλη να μας φέρει «πορτοκάλια» ή «άσπρο ψωμί» .Εκείνη τη χρονιά άργησε να γυρίσει , συνήθως ήθελε να είναι σπίτι τη μέρα που θα έλεγαν τα παιδιά τα κάλαντα ..

Αφού βοηθήσαμε τη μάνα στη μεταφορά νερού από τη βρύση της πλατείας αν και το περισσότερο το μετέφερε εκείνη με τη βαρέλα της ..Χρειαζόμασταν πολύ νερό εκείνη τη μέρα αφού έπρεπε να κάνουμε και μπάνιο ..Εβγάλαμε λίγο έξω τα γίδια ως το ρέμα για να πιούνε νερό και μετά τους βάλαμε τριφύλι στα παχνιά  και σκούπες από έλατο , εφάγαμε για μεσημέρι λίγο χαλβά με ψωμί που τον αγοράσαμε με τα λεφτά που πήραμε από τα κάλαντα ..Μας άρεσε ο τραχανάς αλλά ήταν ακόμη νηστεία και ανήμερα Χριστούγεννα θα μεταλαβαίναμε ..Προς το απόγευμα το χιόνι έπεφτε πιο αραιά και το νερό στο μεγάλο καζάνι είχε ζεσταθεί και είχε φτάσει η ώρα να κάνουμε μπάνιο ..Θέρμανση υποτυπώδης ποιος ήθελε να κάνει μπάνιο με αυτό το κρύο ..Μας ξεγέλασε με διάφορα κόλπα η μάνα μου ..πως αν έρθει το βράδυ ο πατέρας όποιον είναι βρώμικος δεν θα του δώσει καραμέλες κλπ .και διάφορα άλλα που λένε οι μανάδες για να ξεγελούν τα μικρά παιδιά ..Το μπάνιο ήταν υπερπολυτελείας ..μιά σκάφη ξύλινη όλη κι όλη ..

Όταν η μάνα τέλειωσε μας έβαλε για ύπνο στο δωμάτιο με το τζάκι που ήταν αναμμένο.. Έπρεπε να ξυπνήσουμε νωρίς κατά τις 4 το πρωί να πάμε στη εκκλησία , στον παλιό Αη Νικόλα στη Χριστουγενιάτικη λειτουργία και να κοινωνήσουμε και έτσι μας έβαλε πολύ νωρίς να κοιμηθούμε ..όσο για κρεββάτι , ευτυχώς το πάτωμα ήταν ξύλινο και για σκεπάσματα ήταν δικής μας παραγωγής ..τραγοβέλεντζες είχαμε αφού είχαμε δικά μας καμμιά εικοσαριά γίδια και η μάνα ήταν τεχνίτρα καλή στον Αργαλειό..

Στη συνέχεια η μάνα συνέχισε τις δουλειές που ήταν το φούρνισμα ψωμιού και γλυκών (μπακλαβά) σε συνθήκες δύσκολες και είχε το νου της μην σβήσει η φωτιά ή μην ξεσκεπαστούμε ..μάλλον έμεινε ξάγρυπνη όλη νύχτα ..

Όταν χτύπησε η πρώτη καμπάνα άρχισε η διαδικασία αφύπνισης , ευτυχώς το βράδυ είχε επιστρέψει ο πατέρας και όταν το πήραμε είδηση πεταχτήκαμε όλοι όρθιοι και πήγαμε στην εκκλησία ..

Ξημερώνοντας γυρίσαμε σπίτι , ευτυχώς ο πατέρας είχε φέρει αγκίστρια και άρχισε να τα συναρμολογεί ..σε λίγο ήταν έτοιμα ..και είχαμε μεγάλη επιτυχία , πιάσαμε πάνω από τριάντα πουλιά ..Μιας και δεν είχαμε γουρούνι  εκείνη τη χρονιά σφάξαμε ένα κόκορα αλλά και τις επόμενες μέρες δεν μας έλλειψε το κρέας γιατί τα αγκίστρια έκαναν χρυσές δουλειές!! 

" μου η ήρθε ο ουρανός σφοντύλι"

Τι σημαίνει η έκφραση " μου η ήρθε ο ουρανός σφοντύλι"

Το αδράχτι ήταν ένα κυλινδρικό ξύλο που έμοιαζε με λαμπάδα και γύρω του οι γνέστρες τύλιγαν το νήμα . στο κάτω άκρο του αδραχτιού έμπαινε ένα στρογγυλό και βαρύ σώμα κωνικού σχήματος , "το σφοντύλι" με τέτοιο τρόπο ώστε το σύστημα «Αδράχτι- σφοντύλι» να μοιάζει σαν μια μεγάλη σβούρα .Δίνοντας μια αρχική ροπή στο αδράχτι ή «σβούρα» περιστρέφεται και τυλίγεται το νήμα ..Οι γιαγιάδες μας είχαν αποκτήσει τεράστια δεξιοτεχνία στο πέταγμα του αδραχτιού ώστε το νήμα να τυλίγεται σχεδόν αυτόματα ..Πολλές φορές τα παιδιά αφαιρούσαν το σφοντύλι για να παίξουν τα ίδια αφού τους άρεσε να το περιστρέφουν .
Αν καμιά φορά κάποιος ζαλίζεται και βλέπει τα πάντα γύρω του να περιστρέφονται λέμε "του ήρθε ο ουρανός σφοντύλι "

Ο πατέρας μου Γεώργιος Μπατσαούρας 1914-2010

Ο πατέρας μου
 Γεώργιος Μπατσαούρας 1914-2010
Πολέμησε στην Αλβανία το 1940 στο 39 Σύνταγμα Ευζώνων, τραυματίστηκε και νοσηλεύτηκε στην Αθήνα εντός του Πολυτεχνείου που τότε ήταν στρατιωτικό νοσοκομείο..

Μάτιασμα ή Βασκανία μια Ελληνική Ανοησία

Μάτιασμα ή Βασκανία μια Ελληνική Ανοησία 
Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ακόμη σε καφετζούδες ξεματιάστρες , μέντιουμ , αστρολόγους, πολιτικούς και άλλους επαγγελματίες 
Κάποια γυναίκα πίστευε αυτές τις γελοιότητες .....είχε και μια θεία που ήταν φοβερή ξεματιάστρα ..Κάθε φορά που είχε πονοκέφαλο ..τηλέφωνο στη θεία και μετά από λίγο ένιωθε καλύτερα ..
Έπρεπε να την πείσω να μην πιστεύει , αλλά μάταια , γινόταν πιο φανατική. Ως καλός φυσικός επιστράτευσα το πείραμα
Κάποια μέρα είχε πολύ καλή διάθεση και αισθανόταν μια χαρά
-Πάρε τηλέφωνο τη θεία σου της λέω και πες της να σε ξεματιάσει
Είσαι πολύ ματιασμένη απεφάνθη η θεία η ξεματιάστρα!!!
Και έκτοτε δεν πιστεύει ούτε στο μάτιασμα ούτε στο ξεμάτιασμα!!

Τα σχολεία της δεκαετίας του 1960 στην ορεινή Ναυπακτία

Τα σχολεία της δεκαετίας του 1960  στην ορεινή  Ναυπακτία

Η καμπάνα που χτυπούσε κάθε πρωί κατά τις 8 από Δευτέρα έως Σάββατο   , λίγο πριν αρχίσει το μάθημα, και κάποιες φορές ήταν το ξυπνητήρι μας … τρέχαμε το χειμώνα κρατώντας πάντα κι ένα ξύλο στο χέρι για τη σόμπα του σχολείου.

Οι επιμελητές πήγαιναν από τα χαράματα για να ανάψουν τη σόμπα , να χτυπήσουν την καμπάνα , να φροντίσουν για την καθαριότητα του σχολείου

και φυσικά να φέρουν φρέσκες βέργες από κρανιά γιατί όλο και κάποιες έσπαγαν από την πολλή χρήση ..

Το  απόγευμα κατά τις 4-6 ξαναπηγαίναμε στο σχολείο Το Σάββατο δεν πηγαίναμε το απόγευμα .

Τα σχολεία στα χωριά της ορεινής Ναυπακτίας  ήταν μονοθέσια ή διθέσια και  το κτίριο που στεγαζόντουσαν ήταν συνήθως το πιο επιβλητικό κτίσμα κάθε χωριού μετά την εκκλησία .. 

Ο σχολικός εξοπλισμός περιλάμβανε : Μαυροπίνακα , κιμωλίες , παραδοσιακά ξύλινα θρανία  με ενσωματωμένο κάθισμα και αυλάκι για μολύβια και στυλό , ξυλόσομπα , αμμοδοχείο , αριθμητήριο και στους τοίχους ήταν κρεμασμένες κάποιες εικόνες ηρώων  του 21 και φυσικά στο κέντρο η φωτογραφία του Βασιλιά ..

 Το διάβασμα γινόταν τις χειμωνιάτικες νύχτες με το λιγοστό φως του λύχνου ή των ξύλων με ρετσίνι που έκαναν φλόγα στο τζάκι. Τη λάμπα την είχαμε για τις γιορτές..

Πήγα στην πρώτη δημοτικού το 1963 , τη χρονιά που καταργήθηκε ο κονδυλοφόρος και το μελανοδοχείο. Ευτυχώς γιατί  τα είχα πάρει από φόβο αφού έβλεπα τι τραβούσε ο αδερφός μου και ειδικά αν καμιά φορά χυνόταν το μελάνι .Η πλάκα είχε καταργηθεί λίγα χρόνια νωρίτερα ..

Το έργο του δάσκαλου ήταν σύνθετο και επίπονο. Είχε συνήθως έξι τάξεις να διδάξει με αριθμό παιδιών από είκοσι έως σαράντα 

Ο δάσκαλος έπρεπε να οργανώσει την δουλειά του κατά τέτοιο τρόπο ώστε όλες οι τάξεις να απασχολούνται κατά τις διδακτικές ώρες. Τα περισσότερα μαθήματα, όπως η Ανάγνωση και η Αριθμητική ήταν διαφορετική στην κάθε τάξη. Σε ορισμένα μαθήματα γινόταν συνδιδασκαλία της 3ης με την 4η και της 5ης με την 6η.
Αυτό το σύστημα ωφελούσε τους καλούς μαθητές οι οποίοι παρακολουθούσαν και τα μαθηματικά μεγαλύτερων τάξεων 
Πολλές φορές ο δάσκαλος χρησιμοποιούσε τα μεγάλα και επιμελή παιδιά σαν βοηθούς του με σκοπό να παρακολουθούν την εξέλιξη των εργασιών που είχαν δοθεί και να ενισχύουν τα παιδιά των μικρότερων τάξεων 

Οι  περισσότεροι μαθητές  γίναμε καλλιγράφοι διότι οι δάσκαλοι έδιναν μεγάλη σημασία στην καλλιγραφία και στην ορθογραφία ..

Όταν ο δάσκαλος συναντούσε τους γονείς αφού μιλούσαν λίγο για την απόδοση των παιδιών η συνομιλία είχε πάντα τον ίδιο επίλογο

«ξύλο δάσκαλε μην τα λυπάσαι» .

Είναι αλήθεια πως έπεφτε πάρα πολύ ξύλο συνήθως με τη βέργα την κρανίσια και πρήζονταν οι παλάμες και γίνονταν κατακόκκινες.

Εκδρομές πηγαίναμε τακτικά σε μέρη που υπήρχαν ελεύθερες λάκες για να παίξουμε μπάλα .Με πρωτοβουλία των δασκάλων γινόντουσαν εκδρομές με συμμετοχή δύο ή περισσότερων σχολείων από διαφορετικά χωριά  .

Την άνοιξη του  1967 πήγαμε  εκδρομή με το δημοτικό σχολείο Κυδωνιάς στη θέση  Καστανιά όπου συναντηθήκαμε με το Δημοτικό σχολείο Ελατόβρυσης  , στην εκδρομή είχαν πάρει μέρος και οι γονείς και έγινε μεγάλο γλέντι .

Στην αρχή της δεκαετίας του 60 είχε γίνει εκδρομή στη θέση Άγιοι Απόστολοι όπου συναντήθηκαν τα δημοτικά σχολεία Κυδωνιάς και Γραμμένης Οξυάς .

Οι δάσκαλοι εκτός απ τα μαθήματα μάθαιναν στα παιδιά , τραγούδια , παραδοσιακούς χορούς  , γυμναστική , χειροτεχνία .Οργάνωναν  γυμναστικές επιδείξεις  καθώς και σχολικές γιορτές  την 25^η Μαρτίου καθώς και στην λήξη της σχολικής χρονιάς .

Όσοι μαθητές έπαιρναν «ενδεικτικό» προβιβάζονταν στην επόμενη τάξη , οι μαθητές της έκτης έπαιρναν απολυτήριο ..

Τη δεκαετία του 60 λειτουργούσαν συσσίτια. το συσσίτιο περιλάμβανε ζεστό γάλα (σκόνη), κασέρι και βούτυρο σε κονσέρβες (αυτό το βούτυρο ήταν ο εφιάλτης μας , δεν πήγαινε κάτω με τίποτα) . Τα κύπελα που χρησιμοποιούσαμε για να πίνουμε γάλα ήταν κυρίως κονσερβοκούτια ..
Δάσκαλοι που πέρασαν από το Δημοτικό σχολείο Κυδωνιάς 
Δημήτρης Κατσάνος , ήταν από την Κυδωνιά
Δημήτρης Νικολόπουλος 
Γρηγόρης Αθανασίου από τη Γραμμένη Οξυά (1957-1961)
Χρηστιάς ο οποίος στη συνέχεια έγινε μαθηματικός
Θεοφάνης Παπαγεωργίου ,από την Κυδωνιά 
Στη συνέχεια  ανέλαβε δάσκαλος Κυδωνιάς ο Αθανάσιος Καραγιάννης που ήταν από τον Πλάτανο Ναυπακτίας

Στη Γραμμένη Οξυά διετέλεσαν  δάσκαλοι οι

Σφυρής 

Χαρίλαος Μητσόπουλος

Ιωάννης Βλάχος

Παναγιωτακόπουλος  και η γυναίκα του

Θεοχαρόπουλος , Γκούρλης , Μπακάλης

Ο τελευταίος δάσκαλος ήταν ο αδερφός μου Ευθύμιος Μπατσαούρας ο οποίος στη συνέχεια πήγε στον Άγιο Δημήτριο και μετά στα Βελβίτσενα ..

Θρύλοι και παραδόσεις ( Νεράιδες )

Θρύλοι και παραδόσεις ( Νεράιδες )
Όταν δεν είχε έρθει ακόμη το Ηλεκτρικό ρεύμα στα χωριά μας (δεκαετία του 60) πολύς λόγος γινόταν για στοιχειά, φαντάσματα , ξωτικά , νεράιδες .. 
Στην Κυδωνιά είχαμε την τύχη να έχουμε έναν πολύ καλό παραμυθά , τον Μπάρμπα Βασίλη τον Τσώτα ..
Μας μιλούσαν για τις νεράιδες που χορεύουν στο φως του φεγγαριού ..μας έλεγαν πως εκεί που πατούσαν οι νεράιδες όταν χόρευαν σχηματιζόταν ένας κύκλος που δεν φύτρωνε ποτέ χορτάρι 
Πως όταν χόρευαν έβγαζαν τα μαντήλια τους ..
Κάποιοι βοσκοί ή περαστικοί που τύχαινε να δούνε το χορό τους μαγεύονταν και ερωτεύονταν κάποια απ τις νεράιδες ..Αλίμονο του αν τον έπαιρναν είδηση του έκλεβαν τη λαλιά ..Αν ένας άντρας προλάβαινε να πάρει το μαντήλι κάποιας νεράιδας τότε αυτή εγκατέλειπε τις υπόλοιπες νεράιδες ,τον ακολουθούσε και γινόταν γυναίκα του..
Έτσι σε κάποιες κοπέλες που ήταν πολύ όμορφες απέδιδαν την ομορφιά τους στο γεγονός πως είχε καταγωγή από νεράιδα

Κωστής Παλαμάς

Φτωχά γεννᾶς τραγούδια, 

πατρίς, φτωχή μητέρα!

Μικρά πουλιά πετοῦνε 

μές σέ κλουβί στενό,

Οἱ σταυραϊτοί γυρεύουν

ἐλεύθερον ἀέρα

κι ἀπέραντο οὐρανό.

Το Παζάρι της Σπερχειάδος και ο γύρος του Θανάτου

Το Παζάρι της Σπερχειάδος και ο γύρος του Θανάτου

Στις 20 Οκτωβρίου άρχιζε το πιο διάσημο παζάρι της περιοχής ..Το παζάρι της Σπερχειάδος ..Η ζωή η παράδοση και η ιστορία της Γραμμένης Οξυάς και άλλων γειτονικών χωριών είναι άρρηκτα δεμένη με το παζάρι της Σπερχειάδος ..
Μια εικόνα απ το παζάρι που μου έρχεται συχνά -πυκνά στη μνήμη είναι ο "γύρος του θανάτου" ίσως επειδή λόγω σπουδών χρειάστηκε να την μελετήσω αρκετές φορές και ως φυσικό φαινόμενο..
Πως να ξεχάσει κανείς
Την αποπνικτική μυρωδιά της μισοκαμμένης βενζίνης και του καμένου λάστιχου
Τον εκκωφαντικό ήχο της μοτοσυκλέτας .
Το τράνταγμα του τοίχου του ξύλινου ‘πηγαδιού’.
Το φόβο και την αγωνία " μην πέσει"
O "γύρος του θανάτου" είναι μια κατακόρυφη ξύλινη κυλινδρική επιφάνεια σαν ‘βαρέλι’. Το εσωτερικό τοίχωμα έχει ύψος : 5 - 6 m .
Η διάμετρος της κυλινδρικής επιφάνειας είναι από : 6 - 11 μέτρα.
Πάνω στην βάση ένας μοτοσικλετιστής επιταχύνεται κυκλικά. Όταν αποκτήσει την κατάλληλη ταχύτητα διαγράφει μια μικρή ελικοειδή τροχιά και τελικά κινείται σε οριζόντιο κύκλο με σταθερή ταχύτητα.
Ο εκφωνητής έκανε στην αρχή μια εισαγωγή για να δημιουργήσει μια έντονη συγκιννησιακή ατμόσφαιρα με εκφράσεις :
Οι ακροβάτες παίζουν με το θάνατο!!
καμιά ασφαλιστική εταιρεία δεν τους ασφαλίζει!!!
Σβήστε τα τσιγάρα σας!!
έφτασε η μεγάλη στιγμή ..υποδεχτείτε τους με ένα χειροκρότημα !!

Μια ιστορία σχετική με Παζάρι της Σπερχειάδας μέρες που είναι!!

Μια ιστορία σχετική με Παζάρι της Σπερχειάδας μέρες που είναι!!

Πάει κάποιος χωρικός στο παζάρι της Σπερχειάδας με σκοπό να πουλήσει το γάιδαρο του . Το παζάρι κρατούσε 5 μέρες . Την πρώτη μέρα πουλάει το γάιδαρο 1000 δραχμές τις υπόλοιπες μέρες αγοράζει προμήθειες για το χειμώνα ...και την τελευταία μέρα πάει στους γυφταίους και αγοράζει έναν γάιδαρο 1500 δραχμές ..(50%)πάνω , τον φορτώνει και μετά από καμμιά δεκαριά ώρες φτάνει στο χωριό ..Στην άκρη του χωριού ο γάιδαρος τραβάει το καπίστρι και πάει μόνος του στο σπίτι... του είχαν πουλήσει τον ίδιο γάιδαρο ...500 δραχμές του κόστισε το βάψιμο τον πλήρωσε 50% ακριβότερα ..Με τι να τον έβαψαν άραγε και φαινόταν σαν καινούργιος;;
Η ιστορία πιθανόν να είναι πραγματική και ο Πρωταγωνιστής ήταν από τη Σέλιαννη (Μάρμαρα)

Τι σημαίνει η έκφραση " μου η ήρθε ο ουρανός σφοντύλι"

Τι σημαίνει η έκφραση " μου η ήρθε ο ουρανός σφοντύλι"

Το αδράχτι ήταν ένα κυλινδρικό ξύλο που έμοιαζε με λαμπάδα και γύρω του οι γνέστρες τύλιγαν το νήμα , στο κάτω άκρο του αδραχτιού έμπαινε ένα στρογγυλό και βαρύ σώμα κωνικού σχήματος , "το σφοντύλι" με τέτοιο τρόπο ώστε το σύστημα «Αδράχτι- σφοντύλι» να μοιάζει σαν μια μεγάλη σβούρα .Δίνοντας μια αρχική ροπή στο αδράχτι ή «σβούρα» περιστρέφεται και τυλίγεται το νήμα ..Οι γιαγιάδες μας είχαν αποκτήσει τεράστια δεξιοτεχνία στο πέταγμα του αδραχτιού ώστε το νήμα να τυλίγεται σχεδόν αυτόματα ..Πολλές φορές τα παιδιά αφαιρούσαν το σφοντύλι για να παίξουν τα ίδια αφού τους άρεσε να το περιστρέφουν .
Αν καμιά φορά κάποιος ζαλίζεται και βλέπει τα πάντα γύρω του να περιστρέφονται λέμε "του ήρθε ο ουρανός σφοντύλι "

Συγκοινωνία

Συγκοινωνία

Προσοχή στις Κακατσίδες

Προσοχή στις Κακατσίδες 

Τα τελευταία Σαββατοκύριακα του Οκτωβρίου συνδέονται με την περισυλλογή του κάστανου ...Το αγκαθωτό περίβλημα που περιέχει τον καρπό το λέγαμε "κακατσίδα" ..αυτή την εποχή έχουν ανοίξει οι περισσότερες κακατσίδες και με μικρό τράνταγμα-τίναγμα του δέντρου ο καρπός πέφτει στο έδαφος..
Όσοι ανέβουν στα χωριά καλά να περάσουν και ξέχασα να γράψω πως όσα κάστανα πέσουν στο δρόμο ανήκουν στους περαστικούς!!!
Όσοι ασχοληθούν με το τίναγμα προσοχή μην τους έρθει καμια κακατσίδα στο κεφάλι!!!
Κάποια χρονιά ο δάσκαλος Ε.Μ. γυρίζοντας από το χωριό πήρε μαζί του και μερικές κακατσίδες και σκέφτηκε να δείξει μία και στα παιδάκια της πόλης(Πάτρα) και έτσι προέκυψε ο παρακάτω διάλογος στην τάξη
-Τι είναι αυτό κύριε
-Ένα σκαντζοχοιράκι ..τώρα θα του ανοίξω την κοιλιά να δείτε και τα μικρά του..
-Σας παρακαλούμε πολύ κύριε μην το σκοτώσετε!!

Βεντούζες

Βεντούζες μια αρχαία θεραπευτική μέθοδος 
Οι πρώτες αναφορές στη συγκεκριμένη μέθοδο υπάρχουν στα κείμενα του Ιπποκράτη. Τον 19ο αιώνα οι βεντούζες δέχτηκαν σκληρή κριτική από την ιατρική κοινότητα, τις τελευταίες δεκαετίες όμως έχουν ξαναανακαλυφθεί οι θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Στα ορεινά χωριά ήταν αρκετά διαδεδομένες, ως βασικός τρόπος αντιμετώπισης του κρυολογήματος και της γρίπης. Ο κλασικός τρόπος που εφαρμόζονται οι βεντούζες είναι με μικρά ή μεγάλα ποτήρια τα οποία θερμαίνονται με ένα φλεγόμενο πιρούνι στο οποίο έχει τοποθετηθεί βαμβάκι με οινόπνευμα (σαν στουπί). Αμέσως τοποθετούνται πάνω στο δέρμα, συνήθως στην πλάτη, με αποτέλεσμα το δέρμα να φουσκώνει. Αφού μείνουν για λίγα δευτερόλεπτα, αφαιρούνται και στη συνέχεια γίνεται μασάζ με οινόπνευμα ..
Οι πιο παλιοί θα θυμούνται τη θεραπεία του κρυολογήματος με τη μέθοδο της ... βεντούζας!
Ήταν ενδιαφέρον θέαμα να βλέπεις τα ποτήρια να ανεβοκατεβαίνουν ρυθμικά και να απολαμβάνεις τη μουσική τους όταν κολλάνε και ξεκολλάνε στην πλάτη του αδερφού σου , το κακό είναι πως μετά από λίγο ερχόταν και η σειρά σου !!!
Μια σύντομη περιγραφή της τεχνικής 
Σχετικά εργαλεία:
Ένα ή περισσότερα γυάλινα ποτήρια 
Πηρούνι τυλιγμένο με μπαμπάκι, βουτηγμένο στο οινόπνευμα.
Αναπτήρας.
Εκτέλεση:
Κρατώντας το πηρούνι, ανάβουμε το μπαμπάκι.
Κρατώντας το ποτήρι ανάποδα το τοποθετούμε στιγμιαία πάνω απ τη φωτιά ώστε να θερμάνουμε λίγο τον περιεχόμενο αέρα με πολύ προσοχή ώστε να μην υπερθερμανθούν τα τοιχώματα των ποτηριών. Στη συνέχεια κολλάμε το ποτήρι στην πλάτη του ξαπλωμένου ..Παρατηρούμε ότι το ποτήρι "ρουφάει" σταδιακά την περιοχή της πλάτης, δημιουργώντας υπεραιμία..μετά από λίγο ξεκολλάμε το ποτήρι και επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία
ΠΡΟΣΟΧΗ μην επιχειρήσετε να κάνετε το πείραμα έχουν συμβεί πολλά ατυχήματα!!

Φθινοπωρινή αταξία

Φθινοπωρινή αταξία
Φθινόπωρο 1964 στην Κυδωνιά (Ζηλίστα) είναι τέλος Οκτωβρίου και ακόμη δεν έχει έρθει δάσκαλος στο χωριό , πήγαινα στη δευτέρα δημοτικού ...Η τελευταία μέρα του Οκτωβρίου ήταν Σάββατο και όλη την προηγούμενη νύχτα έβρεχε , το ποτάμι (Εύηνος) και τα ρέματα ήσαν κατεβασμένα .. Αρκετά πρωί ξεκίνησε η μάνα μου να πάει στο χωριό της τη Γραμμένη Οξυά , όπου αρραβωνιαζόταν η μικρότερη αδερφή της , παίρνοντας μαζί της και το μεγαλύτερο αδερφό μου..Ο πατέρας μου έμεινε στην Κυδωνιά γιατί είχε πάρα πολλές δουλειές , πλύσιμο βαρελιών για την αποθήκευση του μούστου που έβραζε στην κάδη ,η οποία βρισκόταν στο κατώι του σπιτιού...να φροντίσει τα ζώα , να μαζέψει φασούλια , ντομάτες για τουρσί κλπ. Φυσικά έπρεπε να έχει το νού του και στα τέσσερα παιδιά που είχαμε μείνει στο χωριό… Εγώ 7 χρονών η αδερφή μου η Αθηνά ένα χρόνο μεγαλύτερη και τα δύο μικρότερα ήταν 5 και 3 χρονών …Ο πατέρας από διαίσθηση κατάλαβε πως είχαμε τάσεις να πάμε κι εμείς στη Γραμμένη Οξυά και μας παρακολουθούσε στενά ..Προς το απόγευμα έφυγε να πάει στο χωράφι που το λέγαν "λυκότρυπα " για να κάνει και εκεί διάφορες αγροτικές εργασίες . Για να σιγουρευτεί πως δεν θα φύγουμε μας έβαλε να γεμίσουμε ένα από τα βαρέλια με νερό που θα το φέρναμε από τη βρύση της πλατείας του χωριού (Βρύση Ταχίρ Παπούλ) με πλαστικά δοχεία ...Τρέξαμε πάνω κάτω πολλές φορές και το βαρέλι γέμισε λίγο πριν νυχτώσει..Kλείσαμε τα μικρότερα παιδιά στο σπίτι και κινήσαμε εγώ και η αδερφή μου για τη Γραμμένη Οξυά ..Για καλή μας τύχη δεν συναντήσαμε κάποιον άνθρωπο και αφού πήραμε το μονοπάτι σε δέκα λεπτά είχαμε φτάσει στο ποτάμι , και όταν περάσαμε το ξύλινο γεφύρι στου Τσάγγα το μύλο , άρχισε να μας γαυγίζει το σκυλί του μυλωνά (του Τσαγγαντώνη) και είδαμε το μυλωνά να έρχεται προς το γεφύρι , για να μην μας δεί λοξοδρομήσαμε λίγο ..και σε λίγο δεν βλέπαμε πουθενά το μονοπάτι ,είχαμε χαθεί !!!
Εν τω μεταξύ γύρισε ο πατέρας μου από το χωράφι και έμαθε πως φύγαμε για τη Γραμμένη Οξυά , έπαθε σόκ , το μυαλό του πήγε στο γεφύρι , έφυγε τρέχοντας προς το μύλο , πέρασε γρήγορα το γεφύρι και άρχισε να ψάχνει μήπως βρεί ίχνη …και βρήκε , τουλάχιστον δεν πνίγηκαν σκέφτηκε , δόξασε το θεό αφού πίστευε πάρα πολύ ..Γύρισε τρέχοντας στο χωριό , είχε νυχτώσει για τα καλά και είχε αρχίσει πάλι να βρέχει …Πήγε στο μαγαζί και ενημέρωσε τους συγχωριανούς του πως τα παιδιά χάθηκαν …
Με ένα τηλέφωνο καβουρδιστήρι επικοινώνησαν με τη Γραμμένη Οξυά και ξεκίνησαν όλοι οι άντρες του χωριού πάνω από 80 άτομα να μας ψάχνουν με φανάρια και δαυλούς και μπροστά απ όλους μια γυναίκα , η μάνα χωρίς φανάρι , χωρίς δαυλό ..Και η Κυδωνιά τότε είχε κόσμο και ξεκίνησαν κι από εκεί κάπου 40 άντρες ..Και εμείς μετά το μύλο πηγαίναμε ακριβώς αντίθετα και αντί να ανεβαίνουμε κατεβαίναμε ..τα ρούχα μας είχαν βραχεί , φορούσα ένα άσπρο καλοκαιρινό μπουφάν , απ αυτά που είχαν ρίξει τα αεροπλάνα ..
Με δυσκολία περνούσαμε τα ρέματα , αλλά συνεχίζαμε ,ώσπου κάποια στιγμή συναντήσαμε τις κολώνες του τηλεφώνου ..και είπαμε πως αν τις ακολουθήσουμε θα βγούμε στη Σητίστα… Και συνεχίσαμε να περπατάμε ώσπου νύχτωσε για τα καλά …και τότε ακούσαμε γαύγισμα και είδαμε ένα ανεπαίσθητο φώς να τρεμοσβήνει , σκεφτήκαμε πως θα είναι λύκοι που τα μάτια τους λάμπουν στο σκοτάδι ..Είχαμε φτάσει 100 μέτρα από το τελευταίο σπίτι της Παλούκοβας που έμενε μόνο ένας κάτοικος… Η βροχή συνέχισε να πέφτει..καθίσαμε κάτω από έναν έλατο για να μη βρεχόμαστε και σε λίγο με είχε πάρει ο ύπνος …  Κάποια στιγμή μας ξύπνησαν φωνές που ρωτούσαν τον κάτοικο μήπως είδε ή άκουσε τίποτα παιδιά ! και έτσι μας βρήκαν και γυρίσαμε ξημερώνοντας Κυριακή στην Κυδωνιά .Την άλλη μέρα ήρθε δάσκαλος και γλυτώσαμε το ξύλο , το άφησαν μάλλον για να κάνει σεφτέ ο δάσκαλος..

Ρετσινιά ή ρετσιναριά

Παραδοσιακά Γιατροσόφια (Ρετσινιά ή ρετσιναριά )

Μία εναλλακτική μέθοδος αντιμετώπισης του κρυολογήματος και διαφόρων άλλων χειμερινών πόνων ήταν και η  '' ρετσιναριά '' η οποία ήταν ένα είδος έμπλαστρου που φτιαχνόταν ως εξής : τοποθετούσαν σε έναν πάφλο ή σε μια πλάκα κάμποση ποσότητα ρετσινιού από έλατο , και το τοποθετούσαν στη φωτιά ώσπου να γίνει ρευστό  σαν αλοιφή ,και  στη συνέχεια το έστρωναν  σε ένα κομμάτι χαρτί… το άφηναν να κρυώσει και το κολλούσαν στην πλάτη του πάσχοντος όπως ένα έμπλαστρο… Μετά άρχιζε το μαρτύριο που είχε διάφορα στάδια .. Στην αρχή ένοιωθες ένα τεράστιο βάρος σαν να φορούσες σαμάρι που μετά από δυό τρείς μέρες το συνήθιζες αλλά τότε άρχιζε το χειρότερο μαρτύριο που ήταν η φαγούρα ..έψαχνες όλη την ώρα να βρείς κανένα τοίχο να ξύνεσαι και όταν κατάφερνες να αποκολλήσεις κανένα κομμάτι ένοιωθες ένα αίσθημα ψυχικής ευφορίας (κάτι αντίστοιχο με την ευφορία που νοιώθουμε  όταν πληρώνουμε τον ΕΝΦΙΑ) που συνοδευόταν από επιφωνήματα ανακούφισης και αν αυτό  συνέβαινε  την ώρα του μαθήματος άντε να  εξηγήσεις τι σου συμβαίνει !!!Η υπέρτατη αίσθηση ευδαιμονίας και ελευθερίας ήταν όταν κατάφερνες να ξεκολλήσεις εντελώς τη ρετσιναριά … Όταν κάποτε ρώτησε ο δάσκαλος ένα μαθητή τι είναι ελευθερία ,ο μαθητής δίχως δεύτερη σκέψη απάντησε : αυτό που νοιώθουμε όταν ξεκολλάμε τη ρετσιναριά!!.. Επειδή  ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση το ξεκόλλημα της ρετσιναριάς ήταν προτιμότερο να μην σου την κολλήσουν καθόλου… Όταν σε κάποιον του προσάψουν  μια κατηγορία και δυσκολεύεται να  απαλλαγεί απ` αυτήν, χρησιμοποιούμε τη φράση    '' του κόλλησαν τη ρετσινιά '' 

Φτερό Σακκούλι

Φτερό Σακούλι (Αφιερωμένο στο φίλο μου το Γιώργο Σταμούλη)
Γραμμένη Οξυά -Αργύρια τέσσερις ώρες με τα πόδια ..το μονοπάτι ξεκινώντας από Γραμμένη Οξυά περνούσε από Χωνοκλησιά , διέσχιζε το Ελατοδάσος του Καλογερικού και μετά σιταροχώραφο , φτερό σακκούλι …Έχει σχεδόν πενήντα χρόνια να κάνει άνθρωπος αυτή τη διαδρομή …Φέτος είπαμε να πάμε για ρίγανη σε εκείνα τα μέρη αφού ήταν σίγουρο πως θα βρούμε μιας και δεν είχε πάει κανείς άλλος αφού το μέρος είναι απομακρυσμένο και δύσβατο. Πήγαμε με το αυτοκίνητο ως τη Στρούγγα του Φλετούρη και στη συνέχεια με τα πόδια μέσα στα έλατα και στις φτέρες που έφταναν σε ύψος πάνω από δύο και σε κάποιες περιοχές ήταν σχεδόν απροσπέλαστες..όλα τα άλλαξε ο χρόνος στο πέρασμα του και χάθηκε το παλιό μονοπάτι και έμειναν οι φτέρες ίδιες και απαράλλαχτες με μιαν επαναλαμβανόμενη συμμετρία για να μετρούν τα χρόνια που πέρασαν και για να θυμίζουν τον παλιό καιρό..Και φτάσαμε στην περιοχή "φτερό σακούλι" ίσα με την ανατολή του ήλιου και μαζέψαμε ρίγανη ανθισμένη αρωματική …και είχε η φετινή ρίγανη ένα αλλιώτικο άρωμα..

Ξυνόγαλο

Ωραία ήταν στο χωριό …Να είχαμε και λίγο ξυνόγαλο !!
Κάθε φορά που πάω τον Αύγουστο στο χωριό νοσταλγώ το δροσερό ξυνόγαλο που πίναμε όταν ζούσαν οι γονείς μου και είχαν τις γίδες …Το ξυνόγαλο ήταν παράγωγο του γάλατος είναι αυτό που απομένει μετά την επεξεργασία του γάλατος για την παραγωγή βουτύρου ..Η όλη διαδικασία είναι σχετικά απλή ..Σε ένα καζάνι που τοποθετούσαν σε ένα δροσερό μέρος ,συγκέντρωναν το γάλα δυό ή τριών ημερών αφού πρώτα το στράγγιζαν καλά ..Στη συνέχεια μετέφεραν το χοντρόγαλο που είχε αρχίσει να ξυνίζει σε ένα ξύλινο δοχείο σχήματος κόλουρου κώνου ..που λεγόταν καράμπα ..Για τον μακαρίτη τον πατέρα μου το χτύπημα του γάλατος ήταν ιεροτελεστία ..Αφού γέμιζε την καράμπα ως την μέση περίπου , την στερέωνε καλά και άρχιζε να χτυπάει το γάλα με το ειδικό ξύλο "καραμπόξυλο" που κατέληγε σε δίσκο διαμέτρου 12 εκατοστών και πάχους 2 έως 3 εκατοστών ο οποίος είχε τρύπες ..Το χτύπημα απαιτούσε τεχνική και γινόταν από πάνω προς τα κάτω με ταυτόχρονη ημιπεριστροφή του καραμπόξυλου ώστε να μην πετάγεται το γάλα και μέχρι να συγκεντρωθεί το βούτυρο στο πάνω μέρος της καράμπας χρειάζονταν 1500 χτυπήματα ..Στη διάρκεια των χτυπημάτων έριχνε τακτικά περιμετρικά της καράμπας παγωμένο νερό έτσι το ξυνόγαλο που έμενε μετά το μάζεμα του βούτυρου ήταν πολύ δροσερό …Όταν τέλειωνε το χτύπημα το βούτυρο έβγαινε στην επιφάνεια λευκό και αφράτο σαν χιόνι και το συγκέντρωνε σε δοχείο και πάνω του έριχνε παγωμένο νερό που το άλλαζε δυό τρείς φορές τη μέρα όταν δεν υπήρχαν ψυγεία ..Αυτό που απέμεινε στην καράμπα ήταν το ξυνόγαλο και ήταν πάρα πολύ νόστιμο και δροσιστικό..

Νερόμυλοι της Κυδωνιάς

Νερόμυλοι της Κυδωνιάς 

(Αφήγηση του πατέρα μου Γεωργίου Μπατσαούρα)

Ο πιο παλιός πρέπει να ήταν ο μύλος του Τσάγγα , τον είχε φτιάξει ο Τσαγγογιαννακός , πατέρας του Τσαγγαντώνη ..Λειτούργησε μέχρι τελευταία δεκαετία 70 και 80. Ήταν στην πέρα μεριά απ το ποτάμι , απέναντι απ το Σταυρόρεμα , είχε και Ντριστίλα ..

Ο πιο φημισμένος ήταν ο μύλος του Αποστολόπουλου, είχε ντριστίλα και μαντάνια ..Μετά το θάνατο του Δ.Αποστολόπουλου τον δούλευε η γυναίκα του , πήγαινε  ο Παπασμάνης και βοηθούσε κάποιες φορές ..Επίσης πήγαινε ο Γρηγόρης ο Σακοράφας τελευταία..
Πήγα μια φορά στου Τομαρά το μύλο , πήγα παρέα με την Ξαδέρφη μου την Λευτερία (Παπαλίνα) να πάρουμε το άλεσμα

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

Κατά μήκος του Εύηνου λειτουργούσαν πριν τον πόλεμο αρκετοί νερόμυλοι οι περισσότεροι εξαφανίστηκαν μετά την εμφάνιση των νέων τεχνολογιών ..Επειδή και οι νερόμυλοι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και για να μην ξεχαστούν τελείως από τις νεώτερες γενιές έκρινα σκόπιμο να γράψω μια μικρή εργασία με έμφαση στην αρχή λειτουργίας του νερόμυλου και επειδή δεν βρήκα κάποια σχηματική αναπαράσταση έφτιαξα ένα δικό μου σχήμα με τη βοήθεια του οποίου θα προσπαθήσω να εξηγήσω τον τρόπο λειτουργίας του νερόμυλου.

Η λειτουργία ενός νερόμυλου βασίζεται  στην δύναμη  του νερού που εξέρχεται με μεγάλη ορμή  από στενό στόμιο (σφούνι) που βρίσκεται στο κάτω μέρος κωνικού δοχείου (βαένι ή βαγένι) και δίνει ώθηση στη φτερωτή η οποία  καθώς γυρίζει περιστρέφει τον άξονα στον οποίο είναι στερεωμένη, ο άξονας με την σειρά του γυρνά την πάνω μυλόπετρα .

Ο άξονας περιστροφής ονομάζεται αδράχτι που είναι αλλού τετράγωνος κι αλλού στρογγυλός .

Η επάνω άκρη του  άξονα καταλήγει σε  ένα μεταλλικό έλασμα με δύο πτερύγια που ονομάζεται χελιδόνα .Η πάνω μυλόπετρα έχει στο κάτω μέρος εγκοπή στο μέγεθος της χελιδόνας ώστε η χελιδόνα να εφαρμόζει ακριβώς στην πέτρα και να περιστρέφονται σαν ένα σώμα .

Η κάτω άκρη του άξονα καταλήγει σε λεπτό  μεταλλικό  κυλινδρικό έλασμα που ονομάζεται κεντρί και καταλήγει σε ακίδα. Η ακίδα του κεντριού περνάει μέσα από οπή που υπάρχει στο πάνω μέρος του κάβουρα και  καταλήγει σε μια μπίλια η οποία είναι στερεωμένη μέσα σε κορμό ο οποίος  είναι τοποθετημένος στη βάση και ονομάζεται κατάντι (κάτω αντί) ..

Ο κάβουρας ( πλακέ σίδερο σχήματος Π) σφηνώνεται στο κάτω αντί και βοηθάει ώστε ο άξονας του μύλου να είναι συνέχεια κατακόρυφος .

Όλα τα περιστρεφόμενα μέρη του μύλου (άξονας -φτερωτή -άνω μυλόπετρα ) στηρίζονται στο κατάντι το οποίο με ειδικό μοχλό που υπάρχει στο θάλαμο αλέσματος μπορεί να ανεβαίνει ή να κατεβαίνει ελάχιστα .

Το κτίσμα του νερόμυλου

Το κτίσμα που στεγάζει το νερόμυλο αποτελείται από υπόγειο και ισόγειο .

Το υπόγειο ονομάζεται χούνη και έχει πλάτος περίπου 1,5 μέτρο και ύψος περίπου 1,10 μέτρα . Η χούνη είναι σκεπασμένη στην οροφή με λιθοδομή ή με ξύλα από καστανιά ή πουρνάρι που αντέχουν την υγρασία .

Στο ισόγειο γίνεται το άλεσμα και το τμήμα που συνδέει το ισόγειο με το υπόγειο είναι ο άξονας περιστροφής καθώς και κάποιοι  μοχλοί ρύθμισης της ροής του νερού και του ύψους της άνω μυλόπετρας.

Στην περιοχή του αλέσματος δεν πρέπει να φτάνει ούτε σταγόνα νερό για να μην βρέχεται το άλεσμα

Περιγραφή Νερόμυλου

Η δέση είναι ένα τεχνητό φράγμα που κατασκευαζόταν από κορμούς δέντρων και άλλα υλικά, όπως πέτρες και χώμα. Φτιάχνεται λίγο μακριά από το μύλο και σε μεγαλύτερο ύψος από αυτόν.

 Το μυλαύλακο. Το μυλαύλακο οδηγεί το νερό από την δέση στο βαγένι . Σε απόσταση μισού μέτρου από το στόμιο του βαγενιού , κάθετα στην κοίτη του μυλαύλακου τοποθετείται η παλκωσιά . Πρόκειται για μια σκάρα που συγκρατεί ξύλα, χόρτα και φύλλα που παρασέρνει το νερό. Μετά την παλκωσιά συνήθως τοποθετείται η κόφτρα που που προφυλάσσει το μύλο από πλημμύρες και ταυτόχρονα βοηθά το μυλωνά να διοχετεύσει το νερό πίσω στο ποτάμι προκειμένου να συντηρήσει το μύλο

Το βαένι  από ξύλο είναι κωνοειδές, στενό στο κάτω μέρος και φαρδύ επάνω. Είναι στηριγμένο καθ’ ύψος και με ελαφρώς λοξή κλήση σε ένα υπερυψωμένο βράχο ή ένα λιθόχτιστο τοιχίο που βρίσκεται πίσω από το μύλο. Το βαένι  στερεώνεται επίσης σε ένα ξύλινο ικρίωμα και το συγκρατούν ειδικά πετσώματα και στεφάνια. Το κάτω μέρος του καταλήγει στον κορμό ο οποίος στηρίζεται σε κάποιο βράχο στο δάπεδο της χούνης  και  κατασκευάζεται από κορμό δένδρου κυρίως καστανιάς ή βελανιδιάς  έχει ύψος περίπου 1,5 μέτρα και σκαλίζεται εσωτερικά, ώστε να πάρει τη μορφή κάδου. Τα τοιχώματά του έχουν αρκετό πάχος για να αντέχουν στις πιέσεις του νερού. Στο επάνω μέρος του στομίου του κορμού δημιουργείται εσωτερική περιφερειακή υποδοχή, στην οποία εισέρχεται το κάτω μέρος του βαγενιού , ενώ στο κάτω μέρος του και λίγο λοξά ανοίγεται  μία τρύπα 10-15 εκατοστών που ονομάζεται  σφούνι ή σιφούνι. Από εδώ εξέρχεται το νερό με μεγάλη πίεση λόγω της υψομετρικής διαφοράς των δύο άκρων του μυλοβάγενου. Εμπρός από την τρύπα του σιφουνιού είναι τοποθετημένη  η  σταματήρα, ένα εξάρτημα που ανακόπτει ή ελευθερώνει την παροχή νερού προς την φτερωτή.

Κατάντι είναι κούτσουρο από κορμό πουρναριού που έχει στερεωθεί στη βάση της χούνης ώστε να συνδέει σχεδόν τα δύο άκρα της .Το κατάντι αποτελεί την βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο νερόμυλος . Με κατάλληλο μοχλό σηκωτήρα  ο οποίος συνδέεται με το κατάντι στο ένα άκρο μπορούμε  από το ισόγειο του μύλου να προκαλέσουμε μικρό ανέβασμα ή κατέβασμα στο κατάντι και αυτό έχει σαν συνέπεια να ανέβει και η πάνω μυλόπετρα και τότε το άλεσμα θα βγαίνει πιο χοντρό , αν πάλι θέλουμε πιο ψιλό άλεσμα κατεβάζουμε λίγο το κατάντι. Με ένα άλλο μοχλό σταματήρα  που συνδέεται στο κατάντι μπορούμε να σταματάμε τη ροή του νερού προς τα πτερύγια της φτερωτής , όταν θέλουμε να σταματήσει ό μύλος.

Ο κάβουρας ( πλακέ σίδερο σχήματος Π) σφηνώνεται στο κάτω αντί (κατάντι)και βοηθάει ώστε ο άξονας του μύλου να είναι συνέχεια κατακόρυφος .

Βόλι είναι μεταλλική σφαίρα σε μέγεθος μεγάλου αυγού στην οποία καταλήγει η αιχμή του άξονα περιστροφής

Αξονας περιστροφής ή αδράχτι έχει ύψος ύψος  περίπου 1,5 μέτρο και ξεκινάει από το βόλι και διαπερνώντας την οροφή της χούνης και  την κάτω μυλόπετρα (όπου εφαρμόζει πλήρως με ξύλινο δαχτύλιο το "αβρόχι") και  φτάνει ως την βάση της άνω μυλόπετρας με την οποία συνδέεται μέσω της χελιδόνας. Το μεγαλύτερο μέρος του άξονα περίπου 1,10 μέτρα βρίσκεται στη χούνη και τα υπόλοιπα 0,4 μέτρα βρίσκονται μέσα στο κτίσμα του μύλου , πάνω από την οροφή της χούνης.

Αλεπού Είναι μεταλλικό έλασμα σχήματος Λ που διαπερνά την σχισμή που έχει ό άξονας κοντά στη βάση του . Πάνω στην αλεπού τοποθετείται η φτερωτή και στερεώνεται με σφήνες ώστε να είναι οριζόντια.

Η φτερωτή είναι ένα είδος τροχού με διάμετρο 1,2 μέτρα περίπου, κατασκευασμένη από δυο μεταλλικά στεφάνια ( εσωτερικό κι εξωτερικό) κι ανάμεσα τους είναι τοποθετημένα ξύλινα ή μεταλλικά πτερύγια (κουτάλια), όπου χτυπάει το νερό που βγαίνει από το σιφούνι. Όλα αυτά στερεώνονται από μεταλλικά ελάσματα που έχουν τη θέση ακτίνων στο τροχό. Η φτερωτή τοποθετείται πάνω στην αλεπού και με σφήνες που τοποθετούνται περιμετρικά από τον άξονα περιστροφής στερεώνεται ώστε να είναι οριζόντια .

Αβρόχι  πρόκειται για ξύλινο δαχτύλιο που εφαρμόζει στο χώρο μεταξύ του κενού της οπής του κέντρου της κάτω μυλόπετρας και του άξονα . Ο ρόλος του είναι τριπλός : Ενεργεί ως ρουλεμάν ,Εμποδίζει τα σταγονίδια νερού που εκσφενδονίζονται από τη φτερωτή να εισέρχονται στην περιοχή της κάτω μυλόπετρας.Εμποδίζει τον καρπό και το αλεύρι να διαφεύγουν προς τη χούνη

Στο Ισόγειο του μύλου

Οι μυλόπετρες έχουν κυκλικό σχήμα και διάμετρο περίπου διαμέτρου 1,3 μέτρα, ενώ το πάχος τους ανέρχεται σε 20 περίπου εκατοστά.  Οι μυλόπετρες περιφερειακά συγκρατούνται από δύο ισχυρά μεταλλικά στεφάνια (κόθρος), Οι μυλόπετρες κατασκευάζονται από σκληρούς λίθους .Οι εσωτερικές επιφάνειες των μυλόπετρων είναι ελαφρά κοίλες προς το κέντρο, ώστε να σχηματίζεται κοιλότητα, ενώ εφάπτονται πλήρως όσο πλησιάζουν προς την περιφέρεια

H κάτω   μυλόπετρα  στερεώνεται ώστε να μην κινείται πάνω ένα στέρεο πλαίσιο σχήματος τραπεζιού, πάνω από τη χούνη διαστάσεων  1,5 Χ 1,5 μέτρα. που βρίσκεται στο ύψος του άξονα . 

Η επάνω μυλόπετρα μέσω της χελιδόνας συνδέεται με τον άξονα περιστροφής ,ώστε να μπορεί να περιστρέφεται, στο κέντρο της μια  οπή διαμέτρου 25 εκατοστών, η οποία ονομάζεται  γούλη ..Στο κέντρο της γούλης στερεώνεται η  χελιδόνα .

Η κοφίνα ή σκαφίδα είναι μια ξύλινη κάσα σε σχήμα ανεστραμμένου κώνου, η οποία βρίσκεται επάνω από τη μυλόπετρα. Εκεί μέσα ρίχνεται ο καρπός που προορίζεται για το άλεσμα. Στο κάτω άκρο της κοφίνας υπάρχει μια οπή απ’ όπου καταλήγει ο καρπός στον κούτλα. Ο κούτλας ή καρύδι είναι ένα ημισφαιρικό κασάκι από ξύλο, με στόμιο μπροστά. Με το τρεμούλιασμα του κούτλα ο καρπός πέφτει λίγος-λίγος μέσα στη γούλη, απ’ όπου ο καρπός εισχωρεί ανάμεσα στις μυλόπετρες για να κονιορτοποιηθεί. Αν πέφτει πολύς, τότε οι πέτρες μπουκώνουν και ο μύλος σταματά. Με το καρπολόι ή ραγουλατόρο ο μυλωνάς ρυθμίζει τη ποσότητα του καρπού που πέφτει.

Η αλευροθήκη είναι ένα ξύλινο κιβώτιο που τοποθετείται εμπρός από τις μυλόπετρες. Στο επάνω μέρος είναι ανοιχτό και το ύψος του είναι όση και η απόσταση της κάτω μυλόπετρας από το έδαφος. Στη αλευροθήκη συγκεντρώνεται το αλεύρι που εκτινάσσεται λόγω φυγοκένρτησης κατά την άλεση από το άνοιγμα του κόθρου ( της στεφάνης).

Το επανωμύλι: είναι ένας ξύλινος τροχός 10 εκατοστών περίπου, που προσαρμόζεται στην επάνω επιφάνεια της άνω μυλόπετρας. Στο μέσο αυτού υπάρχει ένα κενό, όσο και της γούλης. Η άνω επιφάνεια του τροχού φέρει κάθετα προς την περιφέρεια της οδοντωτές χαραγές.

Το βαρδάρι: είναι μια ξύλινη βέργα της οποίας το ένα άκρο καταλήγει στο επανωμύλι .Όταν γυρίζει η πέτρα και μαζί της το επανωμύλι, οι οδοντωτές χαραγές αυτού κινούν πάνω-κάτω το βαρδάρι. Το τράνταγμα αυτού δημιουργεί κραδασμούς στο κούτλα και έτσι ο καρπός ρέει σιγά-σιγά στη γούλη. Από το τράνταγμα προκαλείται ο ρυθμικός θόρυβος του μύλου που φυσικά ο μυλωνάς τον είχε συνηθίσει σε τέτοιο βαθμό , ώστε όταν σταματούσε ο θόρυβος να ξυπνά ο μυλωνάς

Σταυρός ή σηκωτήρας  είναι ένα εξάρτημα του μύλου με το οποίο γίνεται η ανύψωση ή το κατέβασμα της άνω μυλόπετρας, ώστε το άλεσμα να βγαίνει χοντρό ή ψιλό ανάλογα με τη χρήση που προορίζεται. Εάν το άλεσμα προορίζεται αποκλειστικά για κτηνοτροφή, αλέθεται χοντρό. Αντίθετα εάν προορίζεται για ψωμί, ζυμαρικά (μανέστρα, τραχανά) ή για γλυκίσματα αλέθεται ψιλό. Ο σταυρός αποτελείται από ένα τετράγωνο χοντρό δοκάρι, του οποίου το ένα άκρο είναι συνδεδεμένο μέσω μεταλλικών ελασμάτων με τη δεξιά άκρη της κατάντης. Το επάνω μέρος του καταλήγει στο δεξιό μέρος του τραπεζίου, που είναι τοποθετημένες οι μυλόπετρες και έχει υποδοχές για να συνδέεται με το κουντέλι (ένα εργαλείο ανύψωσης). Όταν λοιπόν ο μυλωνάς θέλει να σηκώσει τη μυλόπετρα, κινεί τον σταυρό, πιέζοντας το κουντέλι προς τα κάτω. Ο σταυρός τραβάει την κατάντη με την οποία συνδέεται σταθερά και αυτή σπρώχνει τον άξονα προς τα επάνω, ο οποίος με τη σειρά του σπρώχνει μέσω της χελιδόνας την άνω μυλόπετρα. Αφού ο μυλωνάς επιτύχει το σήκωμα που επιθυμεί, σταθεροποιεί το σταυρό και έτσι οι επιφάνειες αλέσεων των μυλόλιθων δεν έχουν μεταξύ τους πλήρη επαφή, οπότε ο καρπός χοντραλέθεται. Με τις αντίθετες διαδικασίες γίνεται το κατέβασμα της άνω μυλόπετρας, οπότε οι επιφάνειες αλέσεως των μυλόλιθων έχουν πλήρη επαφή και ο καρπός ψιλοαλέθεται. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το σήκωμα ή κατέβασμα της μυλόπετρας γίνεται ελάχιστα χιλιοστά του μέτρου (2 – 3).

Γύρνα, φτερωτή του μύλου,

να περάσει το νερό

μέριασε, θολό ποτάμι,

να’ρθει το συμπεθεριό.

Οι νερόμυλοι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς , τους κατασκεύασαν , τους διατήρησαν και τους λειτούργησαν οι πρόγονοι μας και αυτό μας δεσμεύει ηθικά να συγκεντρώσουμε , να καταγράψουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές , όλα τα στοιχεία που αναφέρονται σ' αυτούς.

Νερόμυλοι της Κυδωνιάς 

(Αφήγηση του πατέρα μου Γεωργίου Μπατσαούρα)

Ο πιο παλιός πρέπει να ήταν ο μύλος του Τσάγγα , τον είχε φτιάξει ο Τσαγγογιαννακός , πατέρας του Τσαγγαντώνη ..Λειτούργησε μέχρι τελευταία δεκαετία 70 και 80. Ήταν στην πέρα μεριά απ το ποτάμι , απέναντι απ το Σταυρόρεμα , είχε και Ντριστίλα ..

Ο πιο φημισμένος ήταν ο μύλος του Αποστολόπουλου, είχε ντριστίλα και μαντάνια ..Μετά το θάνατο του Δ.Αποστολόπουλου τον δούλευε η γυναίκα του , πήγαινε  ο Παπασμάνης και βοηθούσε κάποιες φορές ..Επίσης πήγαινε ο Γρηγόρης ο Σακοράφας τελευταία..

Πήγα μια φορά στου Τομαρά το μύλο , πήγα παρέα με την Ξαδέρφη μου την Λευτερία (Παπαλίνα) να πάρουμε το άλεσμα

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

Κατά μήκος του Εύηνου λειτουργούσαν πριν τον πόλεμο αρκετοί νερόμυλοι οι περισσότεροι εξαφανίστηκαν μετά την εμφάνιση των νέων τεχνολογιών ..Επειδή και οι νερόμυλοι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και για να μην ξεχαστούν τελείως από τις νεώτερες γενιές έκρινα σκόπιμο να γράψω μια μικρή εργασία με έμφαση στην αρχή λειτουργίας του νερόμυλου και επειδή δεν βρήκα κάποια σχηματική αναπαράσταση έφτιαξα ένα δικό μου σχήμα με τη βοήθεια του οποίου θα προσπαθήσω να εξηγήσω τον τρόπο λειτουργίας του νερόμυλου.

Η λειτουργία ενός νερόμυλου βασίζεται  στην δύναμη  του νερού που εξέρχεται με μεγάλη ορμή  από στενό στόμιο (σφούνι) που βρίσκεται στο κάτω μέρος κωνικού δοχείου (βαένι ή βαγένι) και δίνει ώθηση στη φτερωτή η οποία  καθώς γυρίζει περιστρέφει τον άξονα στον οποίο είναι στερεωμένη, ο άξονας με την σειρά του γυρνά την πάνω μυλόπετρα .

Ο άξονας περιστροφής ονομάζεται αδράχτι που είναι αλλού τετράγωνος κι αλλού στρογγυλός .

Η επάνω άκρη του  άξονα καταλήγει σε  ένα μεταλλικό έλασμα με δύο πτερύγια που ονομάζεται χελιδόνα .Η πάνω μυλόπετρα έχει στο κάτω μέρος εγκοπή στο μέγεθος της χελιδόνας ώστε η χελιδόνα να εφαρμόζει ακριβώς στην πέτρα και να περιστρέφονται σαν ένα σώμα .

Η κάτω άκρη του άξονα καταλήγει σε λεπτό  μεταλλικό  κυλινδρικό έλασμα που ονομάζεται κεντρί και καταλήγει σε ακίδα. Η ακίδα του κεντριού περνάει μέσα από οπή που υπάρχει στο πάνω μέρος του κάβουρα και  καταλήγει σε μια μπίλια η οποία είναι στερεωμένη μέσα σε κορμό ο οποίος  είναι τοποθετημένος στη βάση και ονομάζεται κατάντι (κάτω αντί) ..

Ο κάβουρας ( πλακέ σίδερο σχήματος Π) σφηνώνεται στο κάτω αντί και βοηθάει ώστε ο άξονας του μύλου να είναι συνέχεια κατακόρυφος .

Όλα τα περιστρεφόμενα μέρη του μύλου (άξονας -φτερωτή -άνω μυλόπετρα ) στηρίζονται στο κατάντι το οποίο με ειδικό μοχλό που υπάρχει στο θάλαμο αλέσματος μπορεί να ανεβαίνει ή να κατεβαίνει ελάχιστα .

Το κτίσμα του νερόμυλου

Το κτίσμα που στεγάζει το νερόμυλο αποτελείται από υπόγειο και ισόγειο .

Το υπόγειο ονομάζεται χούνη και έχει πλάτος περίπου 1,5 μέτρο και ύψος περίπου 1,10 μέτρα . Η χούνη είναι σκεπασμένη στην οροφή με λιθοδομή ή με ξύλα από καστανιά ή πουρνάρι που αντέχουν την υγρασία .

Στο ισόγειο γίνεται το άλεσμα και το τμήμα που συνδέει το ισόγειο με το υπόγειο είναι ο άξονας περιστροφής καθώς και κάποιοι  μοχλοί ρύθμισης της ροής του νερού και του ύψους της άνω μυλόπετρας.

Στην περιοχή του αλέσματος δεν πρέπει να φτάνει ούτε σταγόνα νερό για να μην βρέχεται το άλεσμα

Περιγραφή Νερόμυλου

Η δέση είναι ένα τεχνητό φράγμα που κατασκευαζόταν από κορμούς δέντρων και άλλα υλικά, όπως πέτρες και χώμα. Φτιάχνεται λίγο μακριά από το μύλο και σε μεγαλύτερο ύψος από αυτόν.

 Το μυλαύλακο. Το μυλαύλακο οδηγεί το νερό από την δέση στο βαγένι . Σε απόσταση μισού μέτρου από το στόμιο του βαγενιού , κάθετα στην κοίτη του μυλαύλακου τοποθετείται η παλκωσιά . Πρόκειται για μια σκάρα που συγκρατεί ξύλα, χόρτα και φύλλα που παρασέρνει το νερό. Μετά την παλκωσιά συνήθως τοποθετείται η κόφτρα που που προφυλάσσει το μύλο από πλημμύρες και ταυτόχρονα βοηθά το μυλωνά να διοχετεύσει το νερό πίσω στο ποτάμι προκειμένου να συντηρήσει το μύλο

Το βαένι  από ξύλο είναι κωνοειδές, στενό στο κάτω μέρος και φαρδύ επάνω. Είναι στηριγμένο καθ’ ύψος και με ελαφρώς λοξή κλήση σε ένα υπερυψωμένο βράχο ή ένα λιθόχτιστο τοιχίο που βρίσκεται πίσω από το μύλο. Το βαένι  στερεώνεται επίσης σε ένα ξύλινο ικρίωμα και το συγκρατούν ειδικά πετσώματα και στεφάνια. Το κάτω μέρος του καταλήγει στον κορμό ο οποίος στηρίζεται σε κάποιο βράχο στο δάπεδο της χούνης  και  κατασκευάζεται από κορμό δένδρου κυρίως καστανιάς ή βελανιδιάς  έχει ύψος περίπου 1,5 μέτρα και σκαλίζεται εσωτερικά, ώστε να πάρει τη μορφή κάδου. Τα τοιχώματά του έχουν αρκετό πάχος για να αντέχουν στις πιέσεις του νερού. Στο επάνω μέρος του στομίου του κορμού δημιουργείται εσωτερική περιφερειακή υποδοχή, στην οποία εισέρχεται το κάτω μέρος του βαγενιού , ενώ στο κάτω μέρος του και λίγο λοξά ανοίγεται  μία τρύπα 10-15 εκατοστών που ονομάζεται  σφούνι ή σιφούνι. Από εδώ εξέρχεται το νερό με μεγάλη πίεση λόγω της υψομετρικής διαφοράς των δύο άκρων του μυλοβάγενου. Εμπρός από την τρύπα του σιφουνιού είναι τοποθετημένη  η  σταματήρα, ένα εξάρτημα που ανακόπτει ή ελευθερώνει την παροχή νερού προς την φτερωτή.

Κατάντι είναι κούτσουρο από κορμό πουρναριού που έχει στερεωθεί στη βάση της χούνης ώστε να συνδέει σχεδόν τα δύο άκρα της .Το κατάντι αποτελεί την βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο νερόμυλος . Με κατάλληλο μοχλό σηκωτήρα  ο οποίος συνδέεται με το κατάντι στο ένα άκρο μπορούμε  από το ισόγειο του μύλου να προκαλέσουμε μικρό ανέβασμα ή κατέβασμα στο κατάντι και αυτό έχει σαν συνέπεια να ανέβει και η πάνω μυλόπετρα και τότε το άλεσμα θα βγαίνει πιο χοντρό , αν πάλι θέλουμε πιο ψιλό άλεσμα κατεβάζουμε λίγο το κατάντι. Με ένα άλλο μοχλό σταματήρα  που συνδέεται στο κατάντι μπορούμε να σταματάμε τη ροή του νερού προς τα πτερύγια της φτερωτής , όταν θέλουμε να σταματήσει ό μύλος.

Ο κάβουρας ( πλακέ σίδερο σχήματος Π) σφηνώνεται στο κάτω αντί (κατάντι)και βοηθάει ώστε ο άξονας του μύλου να είναι συνέχεια κατακόρυφος .

Βόλι είναι μεταλλική σφαίρα σε μέγεθος μεγάλου αυγού στην οποία καταλήγει η αιχμή του άξονα περιστροφής

Αξονας περιστροφής ή αδράχτι έχει ύψος ύψος  περίπου 1,5 μέτρο και ξεκινάει από το βόλι και διαπερνώντας την οροφή της χούνης και  την κάτω μυλόπετρα (όπου εφαρμόζει πλήρως με ξύλινο δαχτύλιο το "αβρόχι") και  φτάνει ως την βάση της άνω μυλόπετρας με την οποία συνδέεται μέσω της χελιδόνας. Το μεγαλύτερο μέρος του άξονα περίπου 1,10 μέτρα βρίσκεται στη χούνη και τα υπόλοιπα 0,4 μέτρα βρίσκονται μέσα στο κτίσμα του μύλου , πάνω από την οροφή της χούνης.

Αλεπού Είναι μεταλλικό έλασμα σχήματος Λ που διαπερνά την σχισμή που έχει ό άξονας κοντά στη βάση του . Πάνω στην αλεπού τοποθετείται η φτερωτή και στερεώνεται με σφήνες ώστε να είναι οριζόντια.

Η φτερωτή είναι ένα είδος τροχού με διάμετρο 1,2 μέτρα περίπου, κατασκευασμένη από δυο μεταλλικά στεφάνια ( εσωτερικό κι εξωτερικό) κι ανάμεσα τους είναι τοποθετημένα ξύλινα ή μεταλλικά πτερύγια (κουτάλια), όπου χτυπάει το νερό που βγαίνει από το σιφούνι. Όλα αυτά στερεώνονται από μεταλλικά ελάσματα που έχουν τη θέση ακτίνων στο τροχό. Η φτερωτή τοποθετείται πάνω στην αλεπού και με σφήνες που τοποθετούνται περιμετρικά από τον άξονα περιστροφής στερεώνεται ώστε να είναι οριζόντια .

Αβρόχι  πρόκειται για ξύλινο δαχτύλιο που εφαρμόζει στο χώρο μεταξύ του κενού της οπής του κέντρου της κάτω μυλόπετρας και του άξονα . Ο ρόλος του είναι τριπλός : Ενεργεί ως ρουλεμάν ,Εμποδίζει τα σταγονίδια νερού που εκσφενδονίζονται από τη φτερωτή να εισέρχονται στην περιοχή της κάτω μυλόπετρας.Εμποδίζει τον καρπό και το αλεύρι να διαφεύγουν προς τη χούνη

Στο Ισόγειο του μύλου

Οι μυλόπετρες έχουν κυκλικό σχήμα και διάμετρο περίπου διαμέτρου 1,3 μέτρα, ενώ το πάχος τους ανέρχεται σε 20 περίπου εκατοστά.  Οι μυλόπετρες περιφερειακά συγκρατούνται από δύο ισχυρά μεταλλικά στεφάνια (κόθρος), Οι μυλόπετρες κατασκευάζονται από σκληρούς λίθους .Οι εσωτερικές επιφάνειες των μυλόπετρων είναι ελαφρά κοίλες προς το κέντρο, ώστε να σχηματίζεται κοιλότητα, ενώ εφάπτονται πλήρως όσο πλησιάζουν προς την περιφέρεια

H κάτω   μυλόπετρα  στερεώνεται ώστε να μην κινείται πάνω ένα στέρεο πλαίσιο σχήματος τραπεζιού, πάνω από τη χούνη διαστάσεων  1,5 Χ 1,5 μέτρα. που βρίσκεται στο ύψος του άξονα . 

Η επάνω μυλόπετρα μέσω της χελιδόνας συνδέεται με τον άξονα περιστροφής ,ώστε να μπορεί να περιστρέφεται, στο κέντρο της μια  οπή διαμέτρου 25 εκατοστών, η οποία ονομάζεται  γούλη ..Στο κέντρο της γούλης στερεώνεται η  χελιδόνα .

Η κοφίνα ή σκαφίδα είναι μια ξύλινη κάσα σε σχήμα ανεστραμμένου κώνου, η οποία βρίσκεται επάνω από τη μυλόπετρα. Εκεί μέσα ρίχνεται ο καρπός που προορίζεται για το άλεσμα. Στο κάτω άκρο της κοφίνας υπάρχει μια οπή απ’ όπου καταλήγει ο καρπός στον κούτλα. Ο κούτλας ή καρύδι είναι ένα ημισφαιρικό κασάκι από ξύλο, με στόμιο μπροστά. Με το τρεμούλιασμα του κούτλα ο καρπός πέφτει λίγος-λίγος μέσα στη γούλη, απ’ όπου ο καρπός εισχωρεί ανάμεσα στις μυλόπετρες για να κονιορτοποιηθεί. Αν πέφτει πολύς, τότε οι πέτρες μπουκώνουν και ο μύλος σταματά. Με το καρπολόι ή ραγουλατόρο ο μυλωνάς ρυθμίζει τη ποσότητα του καρπού που πέφτει.

Η αλευροθήκη είναι ένα ξύλινο κιβώτιο που τοποθετείται εμπρός από τις μυλόπετρες. Στο επάνω μέρος είναι ανοιχτό και το ύψος του είναι όση και η απόσταση της κάτω μυλόπετρας από το έδαφος. Στη αλευροθήκη συγκεντρώνεται το αλεύρι που εκτινάσσεται λόγω φυγοκένρτησης κατά την άλεση από το άνοιγμα του κόθρου ( της στεφάνης).

Το επανωμύλι: είναι ένας ξύλινος τροχός 10 εκατοστών περίπου, που προσαρμόζεται στην επάνω επιφάνεια της άνω μυλόπετρας. Στο μέσο αυτού υπάρχει ένα κενό, όσο και της γούλης. Η άνω επιφάνεια του τροχού φέρει κάθετα προς την περιφέρεια της οδοντωτές χαραγές.

Το βαρδάρι: είναι μια ξύλινη βέργα της οποίας το ένα άκρο καταλήγει στο επανωμύλι .Όταν γυρίζει η πέτρα και μαζί της το επανωμύλι, οι οδοντωτές χαραγές αυτού κινούν πάνω-κάτω το βαρδάρι. Το τράνταγμα αυτού δημιουργεί κραδασμούς στο κούτλα και έτσι ο καρπός ρέει σιγά-σιγά στη γούλη. Από το τράνταγμα προκαλείται ο ρυθμικός θόρυβος του μύλου που φυσικά ο μυλωνάς τον είχε συνηθίσει σε τέτοιο βαθμό , ώστε όταν σταματούσε ο θόρυβος να ξυπνά ο μυλωνάς

Σταυρός ή σηκωτήρας  είναι ένα εξάρτημα του μύλου με το οποίο γίνεται η ανύψωση ή το κατέβασμα της άνω μυλόπετρας, ώστε το άλεσμα να βγαίνει χοντρό ή ψιλό ανάλογα με τη χρήση που προορίζεται. Εάν το άλεσμα προορίζεται αποκλειστικά για κτηνοτροφή, αλέθεται χοντρό. Αντίθετα εάν προορίζεται για ψωμί, ζυμαρικά (μανέστρα, τραχανά) ή για γλυκίσματα αλέθεται ψιλό. Ο σταυρός αποτελείται από ένα τετράγωνο χοντρό δοκάρι, του οποίου το ένα άκρο είναι συνδεδεμένο μέσω μεταλλικών ελασμάτων με τη δεξιά άκρη της κατάντης. Το επάνω μέρος του καταλήγει στο δεξιό μέρος του τραπεζίου, που είναι τοποθετημένες οι μυλόπετρες και έχει υποδοχές για να συνδέεται με το κουντέλι (ένα εργαλείο ανύψωσης). Όταν λοιπόν ο μυλωνάς θέλει να σηκώσει τη μυλόπετρα, κινεί τον σταυρό, πιέζοντας το κουντέλι προς τα κάτω. Ο σταυρός τραβάει την κατάντη με την οποία συνδέεται σταθερά και αυτή σπρώχνει τον άξονα προς τα επάνω, ο οποίος με τη σειρά του σπρώχνει μέσω της χελιδόνας την άνω μυλόπετρα. Αφού ο μυλωνάς επιτύχει το σήκωμα που επιθυμεί, σταθεροποιεί το σταυρό και έτσι οι επιφάνειες αλέσεων των μυλόλιθων δεν έχουν μεταξύ τους πλήρη επαφή, οπότε ο καρπός χοντραλέθεται. Με τις αντίθετες διαδικασίες γίνεται το κατέβασμα της άνω μυλόπετρας, οπότε οι επιφάνειες αλέσεως των μυλόλιθων έχουν πλήρη επαφή και ο καρπός ψιλοαλέθεται. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι το σήκωμα ή κατέβασμα της μυλόπετρας γίνεται ελάχιστα χιλιοστά του μέτρου (2 – 3).

Γύρνα, φτερωτή του μύλου,

να περάσει το νερό

μέριασε, θολό ποτάμι,

να’ρθει το συμπεθεριό.

Οι νερόμυλοι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς , τους κατασκεύασαν , τους διατήρησαν και τους λειτούργησαν οι πρόγονοι μας και αυτό μας δεσμεύει ηθικά να συγκεντρώσουμε , να καταγράψουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές , όλα τα στοιχεία που αναφέρονται σ' αυτούς.

Νερόμυλοι της Κυδωνιάς 

(Αφήγηση του πατέρα μου Γεωργίου Μπατσαούρα)

Ο πιο παλιός πρέπει να ήταν ο μύλος του Τσάγγα , τον είχε φτιάξει ο Τσαγγογιαννακός , πατέρας του Τσαγγαντώνη ..Λειτούργησε μέχρι τελευταία δεκαετία 70 και 80. Ήταν στην πέρα μεριά απ το ποτάμι , απέναντι απ το Σταυρόρεμα , είχε και Ντριστίλα ..

Ο πιο φημισμένος ήταν ο μύλος του Αποστολόπουλου, είχε ντριστίλα και μαντάνια ..Μετά το θάνατο του Δ.Αποστολόπουλου τον δούλευε η γυναίκα του , πήγαινε  ο Παπασμάνης και βοηθούσε κάποιες φορές ..Επίσης πήγαινε ο Γρηγόρης ο Σακοράφας τελευταία..

Πήγα μια φορά στου Τομαρά το μύλο , πήγα παρέα με την Ξαδέρφη μου την Λευτερία (Παπαλίνα) να πάρουμε το άλεσμα